"Сердарот"- Григор Прличев

  Во оваа книга "Сердарот" се збори за загинувањето на сердарот Кузман и за понатемошните последици на неговата мајка и сите селани. Ова епско дело е сместено во средината на деветнаесетиот век во Македонија во селото Река. Главни ликови во ова дело се: Кузман, мајка му Неда и Гегите, а споредни се: Марија, селаните и други.
  Неда е мајката на Кузман. Таа од секогаш била среќна и весела, но кога дознала дека синот и загинал, не можела да престане да тажи по него. Во текот на целата книга се опишуваат последиците врз Неда од смртта на својот син Кузман. Иако постојано била тажна, таа била силна и издржлива и пробувала да остане смирена, но во тоа таа не успеала. За ова докази има низ целата книга. На пример, се гледа дека е храбра и издржлива во првите неколку страни кога Кузман го носат на погреб. Таа тогаш седи на клупата и цврсто држи пушка и нестрпливо го чека синот. Но, тука се гледа и дека Неда не може да се помири со тоа дека синот и е мртов. Кога видела како Кузман го носат, таа веднаш почнала да плаче и не прекинала долго време. Тоа биле последиците врз Неда од смртта на својот син Кузман-јунакот.
  Кузман е јунакот во оваа епска творба. Тој е син на Неда која постојано тагува за него. Кузман во борба против гегите загинал. Тој од секогаш бил храбар и силен и од секогаш сакал да го брани својот народ и да ја брани својата татковина. Но, тој премногу се жртвувал и на крај загинал. Откако загинал, од почит, албанците го однеле неговото тело на мајка му Неда. Тој е голем јунак во селото Река, силен и храбар во битките. Омилен е меѓу народот бидејќи го заштитува и се жртвува за него. Тој многу ја сака и почитува мајка си. Има свршеница која се вика Марија и исто така многу ја сака. Тој бил јунак кој секогаш шетал со меч опашен околу половина, меч кој го сонувал додека бил дете, меч со кој победувал во битките. Кузман е олицетворение на возвишено јунаштво кое е почитувано дури и од непријателот.
  Во поемата "Сердарот" се споменуваат и Гегите кои се прикажани како непријатели, бездушници, убијци и крадци. Но, тие се и чувствителни и човечни бидејќи го донеле мртвото тело на Кузман да го види мајка му за последен пат. Со тоа тие ризикуваат бидејќи можат да бидат убиени од населението кое сака да се одмазди. Тие биле многу храбри и силни. Сакале да осфојуваат територии. Но, тие не се јунаци. Тие. иако го однеле мртвото тело на Кузман до неговата мајка, повторно останале лоши поради што постојано краделе од сиромашните селани и ги убивале. И покрај тоа, дел од Гегите биле мудри луѓе. Особено се истакнува стариот Албанец, со својата мудрост и желба да ја утеши ужалената мајка, величајќи по неговиот смртен непријател.
  Со оваа епска творба се опишува неправдата врз македонскиот народ од страна на Гегите и другите народи. Значајни мотиви во оваа книга се тиранијата и неправдата кои покажуваат какви маки претрпел македонскиот народ.